Jacek Janowski (PW)
Idealistyczna i realistyczna filozofia informatyzacji prawa

1. W przyjętym tu rozumieniu, filozofia jest umiłowaniem mądrości – dogłębną wiedzą o tym co jest, o bycie aktualnym i realnym. Nie jest nią każdy ogólny sposób myślenia ani skuteczny sposób działania, ale poznanie najszerzej ogarniające i najdalej idące. Z kolei informatyka jest automatyzacją informacji – umiejętnym działaniem na rzecz tego co być powinno, stanów oczekiwanych i pożądanych. Nie jest zaś ona typem poznania i sposobem myślenia, lecz technologią działania.

2. Relacja pomiędzy filozofią i informatyką może być rozpatrywana z dwu punktów widzenia: rzeczowego i statycznego jako filozofia informatyki (podejście obiektowe) oraz funkcjonalnego i dynamicznego jako filozofia informatyzacji (podejście procesowe). Filozofia informatyki odpowiada na pytanie czym jest genetycznie, istotnie i funkcjonalnie informatyka jako technologia automatyzacji obiektów informacyjnych. Natomiast filozofia informatyzacji wskazuje do czego konsekwentnie może prowadzić, winna prowadzić i faktycznie prowadzi informatyzacja jako polityka automatyzowania procesów informacyjnych.

3. Badania nad informatyzacją dotyczą zjawiska: technicznego – wdrażania narzędzi, społecznego – usprawniania działań oraz politycznego – zarządzania procesami. Można wskazać na trzy zasadnicze poziomy badań nad informatyzacją: a) operacyjny (praktyczny), analizujący środki, b) taktyczny (teoretyczny), formułujący metody oraz c) strategiczny (filozoficzny), rozpoznający cele. Filozofia informatyzacji jako dział filozofii techniki obejmuje m.in.: metafizykę – naukę o statusie bytowym efektów informatyzacyjnych, antropologię – naukę o znaczeniu informatyzacji dla człowieka, aksjologię – naukę o informatycznie realizowanych wartościach oraz etykę – naukę o normach informatyzacyjnych.

4. Charakter filozoficznej interpretacji informatyzacji bywa idealistyczny – ideologiczny, aprioryczny, naj-częściej zdecydowanie optymistyczny oraz realistyczny – naukowy, krytyczny, aposterioryczny, nieco pesymi-styczny. Realistyczna filozoficzna interpretacja informatyki i informatyzacji ma charakter: a) całościowy – holistyczno-maksymalistyczny i systemowo-porządkujący oraz b) ostatecznościowy – systemowo-wyjaśniający i przyczynowo-skutkowy. Z kolei idealistyczna filozofia informatyzacji jest: a) fragmentaryczna – szczegółowo-minimalistyczna i wąsko-usprawniająca oraz b) aktualistyczna – doraźno-interwencyjna i objawowo-zjawiskowa. Odpowiednio obserwuje się filozofię informatyzacji faktycznie realizowaną – prowadzącą do ustanowienia nowej dominacji (netokracja) i skutecznej kontroli (panoptykon) oraz propagandowo deklarowaną w kategoriach postępu (informacjonizm) i zaszczepianą za pomocą udogodnień nowej cywilizacji, tzw. cywilizacji informacyjnej. Informatyzacja przebiega na poziomie wewnątrzpaństwowym, międzypaństwowym i ponadpaństwowym. Jako taka ustanawia: infrastrukturę kontroli w ramach projektów informatyzacji państwa, inżynierię sterowania w ramach programów jednolitej przestrzeni cyfrowej oraz architekturę życia w planach budowy globalnego społeczeństwa informacyjnego.

5. Informatyzacja bezkrytycznie i chaotycznie rozciąga się na całokształt instytucji życia prywatnego, w tym zwłaszcza gospodarczego (handel elektroniczny) i publicznego, w tym zwłaszcza państwowego (administracja elektroniczna). Dotyczy również prawa na każdym etapie jego występowania i w każdej dziedzinie jego obowiązywania. Informatyzację prawa, obok informatyki prawniczej i prawa informatycznego bada nowa dziedzina nauki zwana informatyką prawa. Zakładanym celem informatyzacji prawa jest usprawnienie jego tworzenia, stosowania i egzekwowania. Natomiast rzeczywistym skutkiem jest wypieranie perswazyjnego oddziaływania norm na rzecz faktycznego determinowania przy użyciu cyfrowych i sieciowych rozwiązań infrastrukturalnych (DRM – Digital Rights Management).

Możliwość komentowania jest wyłączona.