5 Marzec 1997
Jaka byłaby dziś polityka
gdyby nie ,,Polityka''?
|
Gdyby nie 40 lat obecności
,,Polityki'' w polskim życiu politycznym, byłoby ono inne niż jest obecnie.
Jakie? By rzec w największym skrócie - bardziej sarmackie.
Co to znaczy? Sarmatów cechuje, jak powiedział Słowacki w ,,Balladynie'',
gust do wrzasku. Do wrzasku, zamiast do spokojnego pomyślenia. Coś
gdzieś sprywatyzowano, Sarmaci podnoszą krzyk, że sprzedano za tanio i nie komu
trzeba. Obcy kapitał chce kupić ziemię pod inwestycje, a oni chórem ,,nie
damy ziemi, skąd nasz ród''. Jakiś Paweł dogadał się z jakimś skłóconym
dotąd Gawłem (wszak ,,w jednym stali domu'') i zaraz robi się zgiełk ,,zdrada,
mości panowie''.
Nie są to cechy jednego tylko społeczeństwa. Są to cechy mniej dojrzałej
cywilizacji. Znajdziemy je na Kaukazie, w czarnej i w arabskiej Afryce, w
krajach latynoskich, i tak dalej.
Cywilizacje dojrzewają przez uprawianie nauki z techniką oraz handlu.
Pierwsze uczy myślenia, drugie także myślenia, a poza tym dogadywania się z
każdym, z kim można coś zyskać (nie zawsze trzeba to pochwalać, ale z reguły
nie jest to rzecz zdrożna). Socjalizm rujnował naukę i gospodarkę, a więc
czynił Sarmatów bardziej sarmackimi.
A staliby się sarmaccy jeszcze bardziej, gdyby nie ,,Polityka''. W czym
sekret tego działania w charakterze antidotum?
Żeby jubilatki nie przechwalić, powiedzmy, że sporo jej się udawało przez
przypadek. A raczej, by wyrazić się filozoficznie, przez to, co stary Hegel
nazwał był chytrością Historii. Ten spryt dziejów polega na tym, że
idą one ku lepszemu nie tylko dzięki mądrym myślom i zacnym intencjom. Jakiś
demon Historii tak chytrze kombinuje, że miesza w optymalnych dla postępu
dawkach mądrość z głupotą, cnotę z niecnotą etc.
Istotnie, gdyby w dziejach nie było innych postaci, jak tylko św.
Franciszek i jemu podobni, gdyby nie gwałtowna żądza panowania, z jej mało
moralnymi skutkami, u takiego Karola Wielkiego czy naszego nieokrzesanego
Mieszka, nie byłoby państw, nie byłoby cywilizacji. Ale bez świętych
Franciszków czy Benedyktów też by jej nie było.
Wracajmy do ,,Polityki''. Były w niej od początku i przez cały czas
wiedza, dystans, przejęcie się dobrem publicznym oraz zacne intencje
naprawiania socjalizmu. Wiara, że socjalizm da się naprawić nie była mądra,
ale gdyby jej nie mieli ludzie z ,,Polityki'', nie mogliby ani na moment
zaistnieć w ówczesnej polityce. Nie mogliby więc nas obdarzać swoim
refleksyjnym spokojem, podstawami wiedzy ekonomicznej, donoszeniem o tym, co
ważnego dzieje się w świecie. Tak więc odpowiednia kombinacja inteligencji i
jej ograniczeń okazała się czymś optymalnym, jakby sprokurowanym przez spryt
historii.
Oto kilka konkretnych przypomnień (cytowanych z pamięci, stąd prośba o
ewentualne korekty omyłek). Mieczysławowi Rakowskiemu, na wiele lat przed
pamiętną sceną pt. ,,wyprowadzić sztandar'', zdarzyło się wyznać dumę z
tego, że jest komunistą. Czytając to, doceniało się zasługę kogoś, kto
narażając się takim wyznaniem na śmieszność wznosił w ten sposób (mniejsza,
czy świadomie) parasol ochronny nad nurtem reform w ówczesnej polityce.
Daniel Passent napisał kiedyś zjadliwą satyrę na nierozum tych, którym
się marzy jakaś przyszła finlandyzacji Polski, to jest swoboda w polityce
wewnętrznej, zwłaszcza gospodarczej, przy jednoczesnym podporządkowaniu
Kremlowi polityki zagranicznej.
Dziś Passent występuje w chórze Polaków rozradowanych perspektywą wejścia
do NATO. Gdyby jednak wówczas był tak mądry jak dziś, jego mądrość nikomu by
się nie zdała (najwyżej garstce przyjaciół przy kieliszku). Natomiast jego
wiara w niewzruszoną moc ZSRR dała mu szansę pisania w ,,Polityce'' wysokiej
klasy felietonów. Niezależnie od tego, o czym mówiły, sam fakt, że mówiły
inteligentnie podkopywał fundamenty ,,dyktatury ciemniaków'' (przypomnijmy
to sławetne powiedzenie Kisiela). Stąd dzisiaj mniej w polityce
ciemnoty niż by jej było bez ,,Polityki''.
Zaiste więc, trzeba nam chwalić chytrość historii, przy akompaniamencie
jubileuszowych toastów.
|
URL - http://www.pip.com.pl/kp-uw/
|
Do początku strony