Witam

TROCHĘ PODSTAWOWYCH INFORMACJI Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH

1. Teoria międzynarodowych stosunków gospodarczych opisuje prawa i reguły, które rządzą gospodarką światową. Międzynarodowe biuro pracy jest zjawiskiem historycznym i stanowi szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, dokonującego się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie różnych organizmów państwowych. Zaistniał on dopiero wtedy, gdy proces społecznego podziału pracy w poszczególnych krajach osiągną poziom, przy którym asortymentowy i ilościowy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków międzynarodowych.
2. Pojawienie się trwałych nadwyżek produkcyjnych w jednych krajach i możliwość ich zbytu w innych otworzyło wówczas potrzebę rozwoju wymiany handlowej wykraczającej poza granice kraju, a w późniejszym okresie powstania także innych rodzajów powiązań gospodarczych.
Uruchomiony w ten sposób mechanizm konkurencji międzynarodowej stał się trwałym elementem współokreślającym kierunki specjalizacji produkcji i wymiany poszczególnych krajów.
3. Czynniki kształtujące międzynarodowy podział pracy:
1) czynniki wewnętrzne
a) warunki naturalne – istotne z punktu widzenia możliwości specjalizacji (położenie geograficzne, klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe, czynniki demograficzne). Rola czynników naturalnych jako czynnika specjalizacji międzynarodowych uległa wraz z rozwojem gosp. istotnym zmianom i nie posiada już obecnie charakteru rozstrzygającego
b) warunki związane z osiągniętym poziomem rozwoju gospodarczego i istniejącą strukturą gospodarczą są wynikiem drogi historycznej jaką przebyła gospodarka. Są to min.: nagromadzone zasoby kapitałowe, stan infrastruktury gospodarczej, poziom techniczny aparatu wytwórczego, nowoczesność rozwiązań instytucjonalno-systemowych. Czynniki te mają olbrzymi wpływ na poziom i dynamikę wzrostu gospodarczego
c) czynniki systemowe wpływają na miejsce danego kraju w międzynarodowym podziale pracy przez określenie celów i kierunków jego rozwoju społeczno-gospodarczego oraz warunków ich osiągnięcia
d) czynniki związane ze zdarzeniami i sytuacjami nieprzewidywalnymi. Jako takie nie podlegają one regułom ekonomii tym niemniej ich następstwa mogą prowadzić do zmiany założonych celów gospodarczych.
2) Czynniki zewnętrzne związane są przede wszystkim z wzajemnym oddziaływaniem krajów o różnym poziomie rozwoju, odmiennym potencjale ekonomicznym i demograficznym, różnych systemach społeczno-ekonomicznych, odmiennej kulturze i tradycjach, które stwarzają zewnętrzne impulsy przekształcenia się w struktury gosp. i społecznej. Czynniki zewnętrzne posiadają o wiele istotniejsze znaczenia dla krajów o małym lub zacofanym potencjale ekonomicznym niż dla krajów większych i bardziej rozwiniętych.
4. Gospodarka światowa – to system trwałych powiązań ekonomicznych włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów w procesy produkcji, wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym.
5. Terms of trade – są rozumiane jako realizacja zmian cen dóbr eksportowanych do zmian cen dóbr importowanych przez poszczególne kraje, albo relacja cen produktów eksportowanych do realizacji cen produktów importowanych. Kształtowanie się gospodarki światowej zostało zainicjowane powstaniem na przełomie XIX i XX w systemu gosp. europejskiej. W jego ramach tworzony był międzygałęziowy podział pracy, w którym kraje zachodniej części kontynentu głównie Holandia, Anglia, Francja i państwa niemieckie zaczęły się specjalizować w produkcji towarów przemysłowych podczas, gdy Europa Środkowa i Wschodnia koncentrowała się na rozwoju rolnictwa i przemysłu surowcowego.
6. Pojęciem tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy określa się typ powiązań gospodarczych jaki się wytworzył w okresie upowszechnienia produkcji maszynowej i wprowadzenia do użytku nowoczesnych środków transportu (XVIII i XIXw.) cechą charakterystyczną tego okresu było ukształtowanie się podziału świata na nieliczną grupę krajów rozwiniętych gospodarczo, stanowiących centrum przemysłowe i na powstałe stanowiące dla nich zaplecze surowcowo-żywnościowe oraz rynki zbytu. W swojej klasycznej postaci tradycyjny międzynarodowy podział pracy występował do I wojny światowej. W wyniku działania procesów związanych z między innymi: następstwami wojen światowych i rewolucji w Rosji, rozpadem systemu kolonialnego, współzawodnictwem ekonomicznym, ideologicznym i militarnym państw zachodu z byłymi bardziej socjalistycznymi oraz przede wszystkim przyśpieszeniem postępu technicznego możemy mówić o powstaniu po II wojnie światowej współczesnej gospodarki światowej. W porównaniu z okresem tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy w gospodarce światowej nastąpiły zmiany zarówno ilościowe jak i ilościowe (udział krajów rozwiniętych w produkcji globalnej stanowi nadal ponad 50% zaś w eksporcie globalnym 70%).
6A. Najprostszą formą powiązań produkcyjnych jest specjalizacja. Jej istota polega na ograniczeniu asortymentów wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia efektywności wykorzystania posiadanych czynników produkcji. Koncentracja nakładów na wytworzenie odpowiednio dobranych grup wyrobów określa się przy tym mianem specjalizacji przedmiotowej, zaś w przypadku rozwoju tylko niektórych faz procesów technologicznych mówi się o tzw. specjalizacji technologicznej. Jeżeli weźmie się pod uwagę zakres towarowy współpracy, to wówczas specjalizację przedmiotową można podzielić na międzygałęziową i wewnątrzgałęziową.
7. Specyficzną odmianę specjalizacji produkcji stanowią powiązania kooperacyjne. Jest to etap podziału pracy obejmujący produkcję podzespołów i części wyrobów gotowych przez z góry określonego producenta dla znanego wcześniej odbiorcy.
8. Analiza terms of trade ma na celu określenie jak z biegiem czasu zmienia się siła nabywcza jednej grupy towarowej w stosunku do innej tj. towarów eksportowanych w stosunku do importowanych przez poszcz. kraje lub grupy krajów jeżeli oczywiście w ich strukturze nie zachodzą zbyt wielkie zmiany. Ewolucja w czasie cenowych terms of trade kraju lub grupy krajów daje pewną wskazówkę co do zmian korzyści krajów prowadzących wymianę.
9. Cenowa terms of trade kraju poprawiają się jeśli ceny dóbr eksportowanych w danym okresie ( zazwyczaj 1 rok) rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych przez ten kraj. Taki kierunek zmiany cen oznacza bowiem zwiększoną siłę nabywczą kraju ponieważ za taką samą ilość dóbr A można kupić więcej dóbr B lub też mniej za nie zapłacić. Kształtowanie się wskaźnika terms of trade danego kraju tylko w pewnej mierze zależy od działania czynników, na które może on mieć bezpośredni wpływ. W decydującym bowiem stopniu o poziomie tego wskaźnika a co za tym idzie tek że opłacalności handlu zagranicznego decydują zmiany cen światowych, czyli jednolitych lub zbliżonych cen określonych towarów na rynkach międzynarodowych. Poziom tych cen podobnie jak poziom cen na rynku krajowym jest wypadkową działania wielu czynników o charakterze strukturalnym, instytucjonalnym i koniunkturalnym działającym zarówno po stronie podaży jak i popytu. Działanie tych czynników jest nieco inne w odniesieniu do określonych grup towarów co także decyduje o odmienności w dziedzinie kształtowania się ich cen.
10. Międzynarodowy handel usługami. Wspólne lub zbliżone cechy usług. 1) produkt większości z nich nie przybiera postaci materialnej w związku z czym większości usług nie można produkować na zapas oraz magazynować – nie można też wybrać odpowiedniego momentu ich świadczenia. 2) trudno je rejestrować czyli uchwycić moment sprzedaży szczególnie w obrocie międzynarodowym. 3) eksport usług jest na ogół bardziej efektywny niż eksport dóbr materialnych, co wiąże się z faktem iż usługi charakteryzują się niską materiałochłonnością, niską szkodliwością z ekologicznego punktu widzenia oraz niewielką elastycznością cenową.
11. Usługi-będziemy rozumieć zaś jako świadczenie społeczne użytecznych czynności niezwiązanych bezpośrednio z wytworzeniem dóbr rzeczowych (choć określenie to nie obowiązuje wszystkich rodzajów usług pomijając np. te, które tworzą dobra materialne np. usługi budowlane.
12. Do istotnego wzrostu znaczenia usług w gosp. poszczególnych krajów w obrotach międzynarodowych przyczyniło się po II wojnie światowej wiele czynników: 1) wzrost czynników społeczeństw i dysponowanie większą ilością czasu, co stworzyło dodatkowe zapotrzebowanie na usługi wykonywane dotąd w obrębie gospodarstw domowych. Wzrosło zarazem zapotrzebowanie na podniesienie jakości świadczonych usług jak też na usługi przedtem istniejące np. usługi turystyczne. 2) wzrost produkcji towarów, który pociągną za sobą rozwój usług uzupełniających np. transport. 3) unowocześnienie sektora usług w miarę postępu technicznego, 4) zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość dzięki nowoczesnej technice 4) zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość dzięki nowoczesnej technice, 5) wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych.
13. Podział na rodzaje usług w obrocie międzynarodowym według Międzynarodowego Funduszu walutowego:
1) usługi morskie(ubezpieczenia),
2) inne usługi transportowe ( opłaty pasażerskie i patrole),
3) podróże zagraniczne,
4) inne usługi (reklamowe, brokerskie, techniczne),
5) dochody z inwestycji zagranicznych,
6) przekazy wynagrodzeń z zagranicy,
7) dochody z tytułu własności. Głównymi eksporterami usług są:
USA, Francja, Niemcy, Włochy, W. Brytania.
14. Zadania i cechy trzech najważniejszych międzypaństwowych organizacji ekonomicznych, którymi są: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Fundusz Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy), Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu przekształcony w Światową Organizację Handlu. Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy należą do instytucji, które mają ogromne znaczenie dla funkcjonowania międzynarodowego systemu walutowego, a za jego pośrednictwem całej gospodarki światowej.
15 .Do podstawowych cech MFW należą: a) stabilizacja polityki walutowej państwa członkowskiego, b) wzmocnienie wielostronnego systemu płatniczego w zakresie transakcji bieżących, c) usuwanie ograniczeń walutowych hamujących wzrost handlu światowego , a także udzielenie pomocy w zrównoważeniu bilansu płatniczego członków tej organizacji.
16. Bank Światowy koncentruje się zaś na popieraniu prywatnych inwestycji zagranicznych, uzupełnianiu ich własnymi środkami, gromadzeni pożyczek międzynarodowych a także wspieraniu inwestycji w krajach słabo rozwiniętych w celu podniesienia ich atrakcyjności dla lokat prywatnego kapitału zagranicznego.
17. Światowa Organizacja Handlu jest instytucją o mniejszym zasięgu podmiotowym niż WFM co nie oznacza jednak, iż nie wpływa ona na kształtowanie się zasad międzynarodowej polityki handlowej. Wynika to z uczestnictwa w nich krajów o najwyższych udziałach w banku światowym. Dzięki prowadzeniu gotnegocjacji możliwe było urzeczywistnienie podstawowych celów układu tj.: liberyzacja wymiany międzynarodowej przez ograniczenie możliwości stosowania praktyk dyskryminacyjnych oraz osłabienie taryfowych i pozostałych przeszkód dostępu do rynków państw członkowskich. Te ostatnie kieruje się min. zasadami wzajemności w sferze korzyści i koncesji, nie dyskryminacji i równości traktatu.
Na przełomie XVI i XVII w. kiedy w dominujących w gosp. światowej krajach zach.-europejskich stworzono już podstawy tzw. systemu kapitalistycznego w teorii ekonomii w teorii ekonomii pojawiła się doktryna merkantywizmu odnosząca się do faktu, iż źródła bogactwa każdego narodu należy doszukiwać się w korzystnym kształtowaniu się jego bilansu handlowego, zwiększenia przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców i (lub pieniędzy) oraz stosowaniu polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów (np. ograniczenie importów za pomocą ceł). Teoria merkatywizmu okazała się być wysoce nieadektywna dla potrzeb całościowego opisania rzeczywistości, opłacalności handlu międzynarodowego.
18. Teoria kosztów absolutnych zaś zakłada, iż podstawą specjalizacji międzynarodowej a zarazem źródłem osiągnięcia korzyści z handlu międzynarodowego jest wystąpienie między dwoma krajami (lub większą liczbą krajów) bezwzględnych różnic w kosztach wytwarzania, zwłaszcza w wymiarze nakładów pracy. Jeśli określony kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje absolutną przewagą) w produkcji dobra X a zarazem jest mniej efektywny niż kraj B (tzn. nie dysponuje nad tym krajem B absolutną przewagą w produkcji dobra Y, to oba kraje mogą osiągnąć korzyści w skutek rozwoju wzajemnego podziału pracy i to bez względu na stan bilansu handlowego pod warunkiem, że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru X, w przypadku którego absolutną przewagą dysponuje jego partner handlowy.
19. Zgodnie z zasadą zaś kosztów względnych warunkiem dysponowania prze kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji różnych dóbr tenże kraj A powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B tj. towaru w przypadku, którego jego przewaga mierzona kosztami (także cenami) nad krajem B jest stosunkowo największa. Jednocześnie kraj B powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie towaru w przypadku którego podobnie mierzona jego niekorzystna sytuacja ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.
20. Z perspektywy teorii obfitości zasobów zaś kraj względnie lepiej wyposażony w kapitał powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie dóbr kapitałochłonnych kraj zaś relatywnie obficiej wyposażony w pracę powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie dóbr pracochłonnych.
21. Międzynarodowy obrót czynnikami produkcji odzwierciedla to, co dzieje się w gospodarce międzynarodowej. Coraz częściej proces wymiany towarowej przechodzi w proces wymiany środków produkcji.
22. Czynniki produkcji: kapitał, ziemia, praca.
23. Korzyści wynikające z inwestowania kapitałowego czynników produkcji na rynku zewnętrznym: 1) korzyści w szerszym ujęciu wynikające z polityki prowadzonej przez Banki Centralne, które są instytucjami politycznymi np. chcą ustabilizować kurs walutowy, Bank Centralny wypycha, (eksportuje) dewizy. 2) Korzyści w wyższym ujęciu – maksymalizacja zysku (inwestycje portfelowe, inwestowanie w papiery wartościowe). 3) inwestycje w obligacjach. Teoria Pont Folio – na papierach wartościowych można zarobić zawsze, jeżeli nie ograniczymy się do jednostkowych sfer działania, tzn. jak stracimy na jednych papierach to zyskamy na innych z nawiązką.
24. Obrót kredytami (międzynarodowy): stała stopa procentowa, płynna stopa oprocentowania, inwestycje krótkotrwałe, inwestycje długookresowe (pow. 1 roku).
25. Przyczyny wzrostu zadłużenia: a) wzrost cen ropy (kryzys paliwowy lat 70-tych), b) ujemne saldo import-eksport, c) nieumiejętne zarządzania kredytami (zakup starych technologii).
26. Korzyści wynikające z procesu internacjonalizacji procesu produkcyjnego przedsiębiorstwa:
1) walory przedsiębiorstwa możliwe do spożytkowania za granicą kraju:
a) wielkość przedsiębiorstwa,
b) pozycja monopolistyczna
c) marka,
d) potencjał badawczy,
e) unikatowa technologia,
f) zasoby kwalifikowanej siły roboczej,
g) zasoby wysoko kwalifikowanej kadry menedżerskiej.
2) korzyści z możliwości internacjonalizacji procesu gospodarowania:
a) obniżenie kosztów produkcji w wyniku zwiększenia skali podatkowej,
b) obniżenie kosztów w wyniku nałożenia niektórych kosztów np. marketingu na większą produkcję,
c) uniknięcie kosztów prawnej ochrony własności np. przy transferze technologii,
d) możliwości manipulowania cenami w obrocie między filią a centralą np. zaniknięcie( zmniejszenie) podatku,
3) korzyści z zagrożenia związane z lokalizacją części działalności przeds. za granicą: a) ceny czynników produkcji (płace, stopa %), b) jakość czynników produkcji (kwalifikacje, wydajność siły roboczej), c) dostępność komunikacyjna i koszty transportu, d) ustawodawstwo regulujące działalność obcego kapitału, e) wielkość rynku i możliwość lokowania na nim produktu finalnego, f) polityka handlowa – prowadzenie w kraju ewentualnej filii, g)stopień podobieństwa kulturowego (język, religia), h) stosunek społeczeństwa do obecności obcego kapitału. Głównym motywem przemieszczania się środków produkcji za granicą jest chęć uzyskania wyższej stopy zysku.
27. Migracja siły roboczej ma zatem na zatem miejsce, gdy występują różnice w poziomie płacy między krajem a zagranicą. Wywóz kapitału zaś wtedy, gdy zainteresowanie za granicą przynosi większy zysk niż w kraju. Przez przepływ kapitału rozumie się wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału za granicą. Podmiotami uczestniczącymi w obrocie kapitału mogą być: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli, bank centralny, którego obroty kapitałowe nie są jednak podejmowane z chęci zysku lecz dla osiągnięcia innych celów związanych z makroekonomiczną polityką państwa. Przyjmując za kryterium okres na jaki następuje wywóz lub przewóz kapitału wyróżnia się: krótko i długookresowy ruch kapitału. Przyjmując za kryterium jego pochodzenie możemy mówić o wywozie kapitału: ze źródeł publicznych lub prywatnych. Lokaty na rynku walutowym obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym. Podstawą tego rynku są występujące pomiędzy poszczególnymi krajami różnice w stopie procentowej oraz różnice kursowe.
28. Kredyty handlowe to kredyty związane pośrednio z wymianą towarową.
29. Inwestycje portfelowe to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych (obligacjach, akcjach).
30. Kredyty finansowe polegają na pozostawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczenia dotyczącego sposobu ich spożytkowania. Stosując jako kryterium podziału rodzaju stopy procentowej można wyróżnić: kredyty finansowe w/g stałej stopy procentowej, kredyty finansowe w/g płynnej stopy procentowej.
31. Bardzo ważną formę wywozu kapitału są inwestycje bezpośrednie czyli podejmowane od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa. Inwestycje takie są podejmowane jako element strategii przedsiębiorstw upatrujących szans rozwoju w ekspansji na rynek światowy. Mówimy tu o szczególnej grupie przedsiębiorstw tzw. korporacji transnarodowych, które można określić jako przedsiębiorstwa, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju i kontrolują te udziały.
32. Przepływ siły roboczej – zmiana miejsca pobytu zamieszkania na okres nie krótszy niż 1 rok (podejmowanych z chęci zwiększenia dochodów czyli płac).
33. Rozliczenie międzynarodowe polegają na regulowaniu powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach należności i zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu usługowego, kapitałowego i świadczeń jednostronnych.
34. Rozliczenia mogą być dokonywane: 1) bez udziału pieniądza, 2) z wykorzystaniem pieniądza gotówkowego przekazywanego sprzedającemu przez kupującego. Rozliczenie odbywające się bez udziału pieniądza przybiera formę kompensat towarowych.
35. Rodzaje dwustronnych kompensat towarowych:
1) kompensaty całościowe, 2) kompensaty częściowe. Kompensata całościowa polega na tym, że dwa podmioty gosp. dokonują u siebie wzajemnie zakupów na tę samą kwotę. Ten rodzaj kompensaty może przybierać dwie formy: - barteru (handlu wymiennego), - transakcji równoległych. Przy zawieraniu transakcji równoległych chodzi o ustanowienie dwóch oddzielnych kontaktów: kupna i sprzedaży. W każdym z nich osobno są ustalone ceny i pozostałe warunki realizacji dostawy. Istotą kompensat częściowych jest nierównowartość transakcji kupna i sprzedaży. Polegają one bądź na użyciu pieniądza, bądź tylko na częściowym rozliczeniu się za jego pomocą. Najczęściej stosowanymi kompensatami są: 1) transakcje wzajemne – są zwykle zawierane z inicjatywy kontrahenta z kraju cierpiącego na niedostatek środków płatniczych. Warunkuje on zawarcie kontraktu importowanego wyrażeniem przez partnera zgody przynajmniej na częściowe rozliczenie go oferowanymi w zawarciu towarami, 2) kontrdostawy – polegają na sprzedaży kompletnego obiektu lub nawet całej fabryki “pod kluch” w zamian za dostawy wyrobów wytwarzanych w zakupionym obiekcie, 3) umowy ofsetowe (porozumienie ofsetowe) – kupujący stawia jako warunek podpisanie kontraktu wymagane zakupu w jego kraju surowców, materiałów, wyrobów kooperacyjnych, itp. czyli produktów potrzebnych do realizacji zamówienia.
36. Oprócz kompensat dwustronnych istnieją jeszcze wielostronne transakcje kompensacyjne tzw. switch-tradią, w których partner z kraju rozwiniętego dostarcza dobra inwestycyjne o wysokim poziomie technologicznym do kraju o państwowym monopolu handlu zagranicznego, który ze swej strony wywozi technologie miej zaawansowane wyroby o takiej samej wartości do kraju rozwijającego się. Kontrahent z kraju o państwowym monopolu handlu zagranicznego dokonuje sprzedaży swoich należności uzyskanych w kraju rozwijającym się partnerowi z kraju rozwiniętego uwalniając się tym samym od zobowiązań wynikających ze wzajemnych rozliczeń.
37. Polityka handlowa na celu zapewnienie szeroko zrozumiałej odnowy krajowej produkcji, zatrudnienia oraz bilansu płatniczego. Cele te muszą być osiągalne zarówno przez zastosowanie środków ograniczających import np. ceł importowanych jak i pobudzających wzrost eksportu (subsydia eksportowe).
38.Instrumenty polityki handlowej:
a) cła,
b) środki parataryfowe,
c) środki pozataryfowe. Środki parataryfowe działają podobnie jak cła a więc służą ograniczeniu wymiany przez podwyższenie ceny dobra krajowego. Obejmują one też środki pobudzenia eksportu przez obniżenie ceny środka krajowego (np. subsydia) należą do nich różnego rodzaju opłaty importowe, minimalne ceny importu czy subsydia eksportowe. Pozostałe środki inne niż cła i bariery parataryfowe określamy mianem pozataryfowych (np. zakaz importu, kontyngenty wartościowe lub ilościowe, licencje itp.).
39. Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku
z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Według kryterium sposobu ustalania stawek celnych można wyodrębnić:
1) cła wartościowe – ustalone od wartości towaru,
2) cła specyficzne – ustalone od jednostki fiz. towaru,
3) cła kombinowane – np. 20% wartości nie mniej niż 10%.
Zadaniem subsudiów (subwencji) eksportowych jest pomoc państwa w zwiększeniu sprzedaży za granicę przez poprawę konkurencyjności towarów krajowych na rynkach zagranicznych. Istota dumpingu jest zbliżona do subsydiów. Oba instrumenty oznaczają sprzedaż za granicę po cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku krajowym. Różnica polega jednak na tym, że damping jest stosowany przez przedsiębiorstwa, subsydia zaś przez rząd. Zmienne opłaty wyrównawcze stanowią różnicę między zmienną ceną rynku światowego na dany towar i stałą w danym czasie (gwarantowaną przez rząd ceną rynku wewnętrznego). Ograniczenia ilościowe (zwane też kwotami lub kontyngentami) oznaczają wprowadzenie ściśle określonego limitu dopuszczalnej wielkości importu (lub eksportu). Dobrowolne ograniczenia eksportu odnoszą się do sytuacji, w których eksporter pod naciskiem importera dobrowolnie ogranicza swój wywóz na rynek partnera pod groźbą zastosowania ostrzejszych form restrykcji handlowych.
40. Podstawowe zasady Światowej Organizacji Handlu:
1) zasada niedyskryminacji i równości traktowania,
2) zasada wzajemności, zgodnie z którą żaden członek (WTO) nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych, ani też do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera,
3) zasada możliwości interwencji w handlu (np. w celu ochrony rodzinnego przemysłu) jedynie za pośrednictwem stawek celnych,
4) zasada opierająca się na tzw. klauzuli narodowej zgodnie z którą produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego.
41.Międzynarodowa integracja gospodarcza – jest rozumiana jako proces scalania gospodarek narodowych. Scalanie to nie oznacza jednak dodawania potencjałów ekonom. lecz tworzenia nowych organizmów gosp. o odmiennych właściwościach. Przesłanki międzynarodowej integracji gosp. można podzielić na; polityczne, społeczno-gospodarcze i inne.
42. Do przesłanek politycznych integracji należy zaliczyć:
a) jednolity ustrój,
b) zbieżność celów polityki zagranicznej.
43. Do przesłanek społeczno-ekonomicznych należy zaliczyć: a) pozytywny wpływ integracji na przyśpieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego i na wzrost poziomu dobrobytu. W przypadku integracji międzynarodowej nie ma formalnego zagrożenia dla suwerenności państw członkowskich. Instytucje integracyjne koncentrują bowiem swoją uwagę na koordynacji wewnętrznej i zagranicznej polityki poszczególnych państw. W przypadku integracji ponad narodowej organy integracyjne wydają rozporządzenia i dyrektywy oraz podejmują decyzje obligatoryjne dla państw członkowskich.
44. Przez pojęcie modelów integracji będziemy rozumieli całościowy obraz układu integracyjnego obejmujący zespół jego głównych właściwości w tym zwłaszcza podział kompetencji między organami, międzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rzędami państw członkowskich oraz między centralnymi ośrodkami władzy gosp. w poszczególnych krajach a przedsiębiorstwami.
45. Mechanizm w integracji jest pojęciem wyższym od modelu i obejmuje zasady funkcjonowania rynku międzynarodowego oraz jego związki z rynkami poszczególnych państw członkowskich.
46. Modele integracji gospodarczej obejmują: 1) sfery wolnego handlu oznaczające likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów. Kraje te zachowują jednocześnie autonomiczno-zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich, 2) w przypadku, gdy kraje tworzą sferę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne (wobec krajów trzecich) mamy do czynienia wówczas z Unią Celną, 3) wspólny rynek jest wyższą od sfery wolnego handlu i Unii Celnej formą integracji. Oznacza on bowiem nie tylko zmniejszenie ceł na wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich lecz także swobodę przepływu kapitału i siły roboczej w obrębie ugrupowania integracyjnego, 4) unia walutowa obejmuje poza wymienionymi powyżej formami integracji także koordynację lub unifikację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego, 5) unia ekonomiczna obejmuje poza wyżej wymienionymi formami integracji także koordynację lub unifikację poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej i to zarówno ogólnej jak i w poszczególnych działach gospod. (pełna Unia Ekonomiczna obejmuje wprowadzenie wspólnej waluty), 6) unia polityczna oznacza koordynację lub unifikację zarówno polityki wewnętrznej jak i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego. Z punktu widzenia powyższych modeli integracji a zarazem z perspektywy głębokości integracji gosp. powołana na mocy traktatu z Maastrich z 1952r. Unia Europejska koncentrująca się dotychczas na wypracowaniu wspólnej polityki handlowej, przemysłowej, rolnej, transportowej, energetycznej, technologicznej i walutowo-finansowej osiągnęła wszystkie poziomy modelów integracji gosp. stojąc obecnie na progu Unii Ekonomicznej i Monetarnej w końcowym etapie prowadzącej do przyjęcia jednej waluty Euro wspólnej dla wszystkich krajów członkowskich. Otworzy to zarazem możliwość postępującego przekształcenia się Unii Europejskiej w Unię Polityczną obejmującą także wspólną politykę obronną i zagraniczną, obywatelską Unii Europejskiej jak i wspólną polityką wewnętrzną. Tym samym Unia Europejska przekształciła się w swego rodzaju Super Państwo Europejskie.
Międzynarodowe stosunki gospodarcze,
1) powiązania ekonomiczne (więzi ekonomiczne) między różnymi krajami, rozumiane jako stosunki między państwami, ale także między konkretnymi podmiotami ekonomicznymi, przedsiębiorstwami obejmujące międzynarodowe sfery wymiany dóbr, usług i czynników wytwórczych przez ich eksport i import;
2) gałąź wiedzy, czyli nauka o międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Obejmują one rzeczywistość oraz badania nad nią. W ich zakres wchodzą takie kwestie, jak międzynarodowy ład gospodarczy, międzynarodowe organizacje gospodarcze i ich funkcjonowanie, stan i perspektywy rozwoju gospodarki globalnej, procesy i mechanizmy w niej zachodzące, kwestie walutowe, rynki finansowe, handel i przepływ kapitału, formy integracji gospodarczej, w tym integracji regionalnej, zasady i stopień rozwoju współpracy międzynarodowej, polityka rozwojowa na rzecz obszarów zapóźnionych, krajów rozwijających się.
Ważną dziedziną ekonomii - lokalizowaną w obszarze makroekonomii - jest ekonomia międzynarodowa, nazywana najczęściej międzynarodowymi stosunkami ekonomicznymi lub międzynarodowymi stosunkami gospodarczymi. Jako dyscyplina naukowa, zmierza ona do poznania zasad i mechanizmów funkcjonowania współczesnej gospodarki światowej i należy do najbardziej rozwijanych dziedzin teorii ekonomii w jej szerokim rozumieniu. Jest to w dużej mierze wynikiem jej związków z przemianami w strukturze współczesnej gospodarki światowej.
Nauka o MSG obejmuje zarówno problematykę teorii, jak i polityki. Rozpatruje zjawiska zarówno z punktu widzenia świata jako całości, jak i określonego kraju czy grupy krajów.
MSG - nazywane także międzynarodowymi stosunkami gospodarczymi - to część ogólnych stosunków ekonomicznych, nawiązywanych na forum międzynarodowej działalności gospodarczej.
Obejmują one:
a) międzynarodowy podział pracy;
b) międzynarodowy obrót gospodarczy (międzynarodową wymianę gospodarczą), obejmujący:
- międzynarodową wymianę towarów,
- międzynarodową wymianę usług,
- międzynarodowe obroty (transfery) kapitałowe,
- międzynarodowe przepływy technologii,
- międzynarodowe przepływy ludności (siły roboczej);
c) międzynarodowe stosunki finansowe.
Oddziałują one na wszystkie sfery działalności gospodarczej, wpływają na tempo i kierunki rozwoju gospodarczego, decydują o pozycji ekonomicznej i politycznej poszczególnych krajów w świecie.
2. Czym motywowane jest rosnące zainteresowanie przedmiotem MSG?
Badanie problemów międzynarodowego handlu i pieniądza stanowiło zawsze żywą i kontrowersyjną część teorii ekonomii.
Dzięki nasilonej międzynarodowej wymianie towarowej i międzynarodowym przepływom kapitału gospodarki różnych krajów są ze sobą ściślej powiązane, niż to miało miejsce kiedykolwiek wcześniej. Równocześnie gospodarka światowa jest dziś bardziej niestabilna niż w minionych dziesięcioleciach. Nadążanie za przemianami staje się dużą troską strategii biznesu i narodowej polityki ekonomicznej. Przemiany te są przedmiotem zainteresowania dyscyplin naukowych, w szczególności MSG.
Tematami MSG są: korzyści z handlu, struktura handlu, protekcjonizm, bilans płatniczy, czynniki określające kurs walutowy, problemy koordynacji polityki międzynarodowej oraz międzynarodowy rynek kapitałowy.
Współczesny rozwój gospodarki przynosi właśnie te problemy, takie same jakie frapowały ekonomistów w poprzednich stuleciach.
Podobne sytuacje, fakty, idee pozwalają kolejnym pokoleniom na wyciąganie wniosków, np.: analiza kursów walutowych, nowe teorie handlu zagranicznego, analiza międzynarodowych przepływów kapitału.
MSG jest dyscypliną ciągle pulsującą życiem, wzbogacaną. Zwiększa się znaczenie handlu zagranicznego, pojawiają się nowe powiązania rzeczowe i instytucjonalno – pieniężne, odgrywające coraz ważniejsza rolę w gospodarce. Pojawiają się nowe podmioty. Z jednej strony są to korporacje transnarodowe i różne ugrupowania integracyjne, z drugiej zaś pojedyncze kraje wiążące ściśle swój rozwój gospodarczy ze wzrostem udziału w stosunkach międzynarodowych.
3. Główne cele zagranicznej polityki ekonomicznej.
Zagraniczna czy międzynarodowa polityka ekonomiczna – określa metody i środki osiągania przez państwo postawionych sobie celów gospodarczych oraz osiągania celów różnych krajów na drodze współpracy gospodarczej z zagranicą, głównie przez zawieranie międzynarodowych porozumień gospodarczych, jak też tworzenie wspólnych, międzynarodowych instytucji i organizacji gospodarczych.
ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA – świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem oddziaływania jest przepływ czynników produkcji, towarowy i usługowy obrót np.: praca, kapitał, technologia, zasoby naturalne.
Cele:
1. Jakościowe – poprawa terms of trade, wzrost wydajności pracy poprzez wydłużenie produkcji związanej z rozwojem eksportu, podniesienie poziomu technicznego produkcji w wyniku importu nowoczesnych technologii, zmiany strukturalne
w gospodarce
2. Ilościowe – osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego salda bilansu handl, zagwarantowanie dostaw i energii na potrzeby kraju, osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych
w kraju bądź własnych za granicą.
3. Różny horyzont czasowy – okres krótki (wyraźne poprawienie sytuacji, np.: zwiększenie eksportu, poprawa salda bilansu handlowego (ograniczanie importu), mogą być często zmieniane), średni (zadania skomplikowane, zwiększenie serii produkcji, podniesienie poziomu technicznego), długi (zmiana struktury w gospodarce, najlepiej stałe cele)
Cele polityki – stosowane i realizowane są przy pomocy narzędzi polityki ekonomicznej
4. Główne narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej
Narzędziami ZPE nazywamy elementy mechanizmu ekonomicznego funkcjonującego
w danym kraju, wykorzystywane przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągnięcia celów tej polityki.
Narzędzia ZPE:
· takie, które służą Państwu do oddziaływania na wszystkie podmioty gospodarki
w kraju i dotyczą całej gospodarki kraju i dla polityki zagranicznej np.: kurs walutowy, stopa %
· służą bezpośrednio w stosunkach gospodarki z zagranicą (dotyczą całej gospodarki narodowej) np.: cła ograniczenia parataryfowe i pozataryfowe, budżet Państwa, podatki i cała polityka fiskalna
5. W jaki sposób działa kurs walutowy jako narzędzie zagranicznej polityki ekonomicznej?
Kurs walutowy decydował o rozwoju stosunków handlowych i produkcyjnych z zagranicą. Wyznacza on poziom cen dewizowych w eksporcie i poziom cen krajowych w imporcie. Stwarza to Państwu możliwość oddziaływania na zmiany bilansu handlowego. Wyróżniamy 4 metody takiego oddziaływania: obniżkę kursu walutowego rozłożoną
w czasie bądź jednorazową.
Jednorazową obniżkę nazywamy dewaluacją, a służy ona zwiększeniu konkurencyjności towarów eksportowanych i zmniejszeniu konkurencyjności towarów importowanych. Obniżka także jednorazowa zwana rewaloryzacja służy obniżeniu inflacji. Zmniejsza się konkurencyjność towarów krajowych na rynku międzynarodowym i wzrasta konkurencyjność towarów importowanych na rynku krajowym.
Rozłożonymi w czasie obniżkami kursu są: deprecjacja i aprecjacja. Deprecjacja przywraca stopniowa równowagę bilansu handlowego przez potanienie eksportu
i podrożenie importu. Aprecjacja służy zwalczaniu inflacji. Może być stosowana
w warunkach braku trudności związanych ze zrównoważeniem bilansu handlowego
i płatniczego. Podnosi ceny eksportu danego kraju i obniża ceny jego importu, prowadząc do pogorszenia bilansów (płatniczego i handlowego).
6. Jak działa stopa % jako narzędzie ZPE?
Stopa % jest to stosunek sumy, którą się płaci za użytkowanie kapitału pieniężnego, do wielkości tego kapitału. Najczęściej ustalana jest na rok. W polityce ekonomicznej może ona zachęcać lub zniechęcać do lokowania depozytów w określonych walutach, depozyty przynoszą odsetki zgodnie za stopą odpowiadającą ich walucie. Są one swego rodzaju pożyczkami udzielanymi bankom przez właścicieli depozytów, a oprocentowanie jest rekompensatą za te pożyczki.
W gospodarce rynkowej stopa % kształtuje się pod wpływem relacji między podażą funduszy pożyczkowych na rynkach finansowych a popytem na te fundusze. Wysokość stóp %jest zróżnicowana w zależności od terminu, na jaki jest udzielana pożyczka i od związanego z nią ryzyka, a także od stopy inflacji.
Państwo może oddziaływać na stopę % podnosząc lub obniżając oprocentowanie depozytów w walucie krajowej. Robi to za pomocą stopy dyskontowej ustalanej przez bank Centralny.
Polityka zmiany stopy % wpływa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Wzrost dochodów z depozytów zachęca kapitał obcy do lokat w tej walucie. Obniżka dochodów wpływa na ucieczkę kapitału obcego. Zmianie w tym przypadku ulega bilans płatniczy.
7. Na czym polega polityka liberalizmu ekonomicznego w handlu zagranicznym?
Polityka liberalizacji handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.
Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla towarów i przedsiębiorstw zagranicznych.
Jej przeciwieństwem jest polityka protekcjonizmu, która polega na wzroście utrudnień w dostępie do własnego rynku i (lub) rozszerzaniu środków popierania eksportu.
Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest autarkia, a więc całkowite zamknięcie gospodarki na kontakty gospodarcze ze światem.
W całym okresie powojennym ścierały się oba kierunki polityki handlowej, a więc dążenia i konkretne działania zmierzające do wzrostu otwartości rynków narodowych wobec gospodarki światowej oraz do zwiększenia stopnia ochrony rynków narodowych.
Oba te kierunki występowały z różną intensywnością w poszczególnych krajach i w różnych okresach.
Potwierdzały one przy tym ogólną prawidłowość, występującą w okresach poprzednich, że liberalizacją były zainteresowane te kraje, których gospodarki miały dużą zdolność konkurencyjną w skali międzynarodowej.
Za protekcjonizmem opowiadały się natomiast kraje słabsze wykazujące mniejszą zdolność do konkurowania na rynkach międzynarodowych.
Również w poszczególnych krajach za liberalizacją opowiadali się ci producenci, którzy nie mieli trudności ze sprzedaniem swoich towarów za granicą i nie obawiali się konkurencji ze strony produktów importowanych.
Za protekcją zaś opowiadali się słabsi producenci, nie mogący sprostać konkurencji zagranicznej.
Politykę silnej ochrony własnych gospodarek prowadziły kraje rozwijające się, nie mogące sprostać konkurencji silniejszych partnerów.
8. Na czym polega polityka protekcjonizmu w handlu międzynarodowym?
Protekcjonizm w MSG polega na wykorzystywaniu przez Państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów tej polityki. Jest on pochodną polityki interwencjonizmu państwowego w gospodarce.
Do pozytywnych stron protekcjonizmu można zaliczyć: ochronę bilansu płatniczego przed nierównowagą, ochronę rynku wewnętrznego przed niszczącym dla produkcji rodzimej działaniem konkurencji zagranicznej, ochronę nowych gałęzi przemysłu, przeciwdziałanie bezrobociu.
Protekcjonizm rodzi również wiele skutków negatywnych zwłaszcza, gdy jest stosowany w długim okresie. Należą do nich: utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, osłabianie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym, tendencje do ograniczania zakresu otwartości gospodarki wobec zagranicy.
Polityka liberalizacji handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.
Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla towarów i przedsiębiorstw zagranicznych.
Jej przeciwieństwem jest polityka protekcjonizmu, która polega na wzroście utrudnień w dostępie do własnego rynku i (lub) rozszerzaniu środków popierania eksportu.
Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest autarkia, a więc całkowite zamknięcie gospodarki na kontakty gospodarcze ze światem. W całym okresie powojennym ścierały się oba kierunki polityki handlowej, a więc dążenia i konkretne działania zmierzające do wzrostu otwartości rynków narodowych wobec gospodarki światowej oraz do zwiększenia stopnia ochrony rynków narodowych.
Oba te kierunki występowały z różną intensywnością w poszczególnych krajach i w różnych okresach. Potwierdzały one przy tym ogólną prawidłowość, występującą w okresach poprzednich, że liberalizacją były zainteresowane te kraje, których gospodarki miały dużą zdolność konkurencyjną w skali międzynarodowej.
Za protekcjonizmem opowiadały się natomiast kraje słabsze wykazujące mniejszą zdolność do konkurowania na rynkach międzynarodowych. Również w poszczególnych krajach za liberalizacją opowiadali się ci producenci, którzy nie mieli trudności ze sprzedaniem swoich towarów za granicą i nie obawiali się konkurencji ze strony produktów importowanych.
Za protekcją zaś opowiadali się słabsi producenci, nie mogący sprostać konkurencji zagranicznej.
Politykę silnej ochrony własnych gospodarek prowadziły kraje rozwijające się, nie mogące sprostać konkurencji silniejszych partnerów.
9. Główne argumenty podnoszone w teorii ekonomii na rzecz wolnego handlu
W kraju, w którym polityka ekonomiczna ma charakter liberalizmu gospodarczego, polityka zagraniczna ekonomiczna ma charakter wolnego handlu. Państwo nie ingeruje w sferę produkcji, handlu, inwestycji czy konsumpcji, natomiast kreuje prawo i pilnuje przestrzegania go. Dba o to, by przestrzegano również praw wolnej konkurencji i wolnego handlu, ponieważ są to, w liberalizmie, naturalne prawa człowieka (np. prawo do posiadania własności, czy dysponowania własną osobą). Państwo powinno zwalczać monopolizację na rynku. Handel międzynarodowy powinien być nie ograniczany przez narzędzia polityki ekonomicznej tj. kształtowanie przez państwo kursu walutowego, stopy procentowej, polityki podatkowej, fiskalnej, budżetowej i cenowej). Narzędzia te powinny być ustalane na wolnym rynku.
10. Główne argumenty podnoszone w teorii ekonomii na rzecz protekcjonizmu
W teorii ekonomii nie stwierdza się jednoznacznie, kiedy występuje liberalizm a kiedy protekcjonizm. Nie głosi się także, ze wolny handel jest lepszy od protekcjonizmu, lub odwrotnie.
Państwo wykorzystuje środki i narzędzia polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów tej polityki. Protekcjonizm w handlu zagranicznym jest pochodną interwencjonalizmu państwowego w gospodarce. Oznacza to, że teoria wolnego rynku i handlu są dalekie od rzeczywistości. Wiele rynków jest zmonopolizowanych, co wyklucza wolną konkurencję. W krajach słabszych ekonomicznie protekcjonizm jest ochroną przed zwiększeniem rozpiętości dochodów z krajami bardziej rozwiniętymi. Protekcjonizm chroni: bilans płatniczy przed nierównowagą, rynek wewnętrzny przed konkurencją zagraniczną, nowe gałęzie przemysłu, przeciwdziała bezrobociu. Ma on również złe strony (stosowany przez długi czas): utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, zmniejsza postęp techniczny. Ekstremalnym przypadkiem polityki protekcji jest autarkia czyli samowystarczalność państwa.
11. Jakie zastosowanie w teorii protekcjonizmu znajduje “second best theory”
12. Co to są cła i jakie są główne rodzaje ceł?
Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Cła należą do najstarszych instrumentów protekcji. Ich szerokie zastosowanie w przeszłości wynikało częściowo z tego, że były one dogodnym instrumentem zapewniającym uzyskiwanie wpływów budżetowych (pobieranie dochodów dla budżetu), zwłaszcza w krajach o słabo rozwiniętych służbach poboru podatków.
Do dziś cła są liczącym się źródłem dochodów budżetowych w niektórych krajach rozwijających się i dlatego kraje te niechętnie obniżają cła wobec trudności z poborem podatków wewnętrznych.
Głównym zadaniem ceł była zawsze i jest nadal ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.
Rodzaje ceł:
1. autonomiczne i umowne
2. cło minimalne i maksymalne
3. cła preferencyjne i dyskryminacyjne
4. cła importowe, eksportowe i tranzytowe
5. cła ochronne i fiskalne cła od wartości, ilości i cła kombinowane
Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć np. cel sezonowy (kraje chronią np. własną produkcję owoców i warzyw, ustanawiając cła na importowane konkurencyjne artykuły jedynie w zbiorów u siebie).
Cła mogą być pobierane od: importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju.
Cła tranzytowe nie są z reguły współcześnie stosowane. Rzadkie są też cła eksportowe, bo krajom zależy zazwyczaj na zwiększaniu eksportu, a nie na jego zmniejszaniu.
Cła są też stosunkowo mało elastyczne, co w dużej mierze wiąże się z formalnymi trudnościami ich użycia. Trudności te wynikają z dwóch względów:
· w większości krajów zmiana taryfy celnej wymaga decyzji parlamentu;
· stawek celnych raz obniżonych na forum GATT (WTO) nie można ponownie jednostronnie podwyższać (są to cła związane), wzrost stawek celnych wymaga rokowań z partnerami handlowymi i udzielenia im rekompensaty w związku z pogorszeniem ich dostępu do danego rynku.
13. Czym są cła preferencyjne a czym cła dyskryminacyjne?
Cła preferencyjne – stosowane są z krajami, które są korzystniej traktowane, niż gwarantuje to klauzula największego uprzywilejowania. W przypadku gdy preferencyjna stawka celna jest ustalona na poziomie zerowym, mają miejsce tzw. Preferencje celne. Cła preferencyjne nie przysługują krajom, które uzyskały ww. klauzulę. Przykładem takich preferencji jest traktowanie się wzajemnie krajów należących do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu czy unia celna.
Cła dyskryminacyjne – występują w kilku formach.
Najbardziej spektakularną z nich są:
Cła retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie działania kraju lub grupy krajów.
Cła wyrównawcze – stosowane są w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego.
Cła antydumpingowe – maja na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków eksportu poniżej kosztów produkcji.
14. Kiedy występują cła eksportowe?
Cła eksportowe służą Państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu. Są one nakładane w pierwszej kolejności na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów. Dotyczy to zwłaszcza przypadku, gdy dany kraj wykorzystuje cło do regulowania podaży eksportowej na rynku międzynarodowym w zależności od stanu koniunktury gospodarczej. W okresie złej koniunktury, gdy ceny wykazują tendencje zniżkowe, państwo wprowadzając cło eksportowe zniechęca przedsiębiorstwa do wywozu towarów, aby z jednej strony ograniczyć ich podaż, a tym samym wpłynąć na wzrost cen międzynarodowych, z drugiej zaś – by przedsiębiorstwa zgromadziły większą ilość towarów w celu ich sprzedaży w okresie dobrej koniunktury, po cenach znacznie wyższych, ale tylko gdy podaż jest na rynku międzynarodowym kontrolowana przez eksporterów z rozpatrywanego kraju.
Cło eksportowe jest nakładane na towary deficytowe na rynku wewnętrznym eksportera, aby ograniczyć ich import często po znacznie wyższych cenach.
15. Czym są cła ochronne a czym cła fiskalne?
Cła ochronne – zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną. Cel ten jest osiągany przez podniesienie na rynku krajowym ceny wyrobu zagranicznego o stawkę celną. Im stawka ta jest wyższa, tym producent wyrobu krajowego jest w wygodniejszej sytuacji.
Cła te są stosowane w celu zabezpieczenia nowo powstającej produkcji przed konkurencją (cło wychowawcze). Wykorzystywanie cła wychowawczego ma sens wówczas, gdy jest ono przejściowe.
W dłuższym okresie czasu takie cło zniechęca przedsiębiorców do postępu ekonomicznego
i technicznego, wpływając negatywnie na ich koszty, jakość i nowoczesność produkcji.
Cła fiskalne – są to cła fiskalne wykorzystywane w celu zapewnienia Państwu odpowiednich dochodów z przywozu towarów. Są one nakładane na towary nie produkowane w kraju. O poziomie ceł fiskalnych decyduje elastyczność popytu na importowane towary. Gdy elastyczność ta jest niska, poziom ceł może być wyższy niż w przypadku, gdy jest ona wysoka.
16. Skutki cła importowego dla kraju.
Efektem wprowadzenia cła importowego jest wzrost ceny krajowej towaru importowanego. Drugorzędną sprawą jest to kto płaci cło: dostawca zagraniczny czy odbiorca krajowy importowanego towaru. W każdym przypadku wyższa cena krajowa obciąża konsumenta krajowego. Skutki wzrostu ceny krajowej towaru importowanego mogą być różne zależnie od elastyczności (cenowej, dochodowej) popytu na ten towar oraz od możliwości zastąpienia wyrobu importowanego – produkowanym w kraju (elastyczności krajowej podaży towarów substytucyjnych wobec importu).
17. Koszty i korzyści cła importowego
18. Skutki cła dla producentów i konsumentów w kraju eksportującym i importującym
19. Wpływ cła netto na stan dobrobytu kraju
20. Opłaty wyrównawcze – ich zastosowanie
Opłatą wyrównawczą nazywamy – różnicę między niższą ceną towaru importowanego, a wyższą ustaloną i gwarantowaną przez Państwo, ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju.
Podstawowym celem tych opłat jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności.
Opłaty te cechują się przede wszystkim zmiennością będąca pochodną wahań cen na rynku międzynarodowym towarów importowanych. W przypadku gdy ceny te ulegają obniżeniu, opłaty wyrównawcze rosną, w przeciwnym przypadku maleją.
Opłaty wyrównawcze stosowane są łącznie z cłem (gdy cena towaru importowanego jest niższa od ceny wewnętrznej) lub zamiast cła. Opłaty te charakteryzują się przede wszystkim wysoką skutecznością w eliminowaniu konkurencji towarów zagranicznych.
Obniżka ceny towaru zwiększa wysokość opłaty.
W rezultacie opłaty wyrównawcze prowadzą do szybkiego rozwoju krajowej produkcji towarów, w stosunku do których są stosowane.
Podstawowym ich celem jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności. OW cechują się: zmiennością, będącą pochodną wahań cen na rynku międzynarodowym towarów importowanych. Gdy ceny te ulegną obniżeniu, OW rosną, w przeciwnym przypadku maleją, ponieważ ceny wewnętrzne jako punkt odniesienia są stałe.
OW są stosowane łącznie z cłem lub zamiast. Są nakładane, gdy: cena towaru import, łącznie z cłem jest nadal niższa od ceny wew. OW są skuteczne w eliminowaniu konkurencji towarów zagranicznych. Prowadzą do szybkiego rozwoju krajowej produkcji towarów.
21. Subsydia i ich stosowanie
Subsydium jest to dostarczanie przez rząd albo inną instytucję publiczną środków finansowych lub wsparcia dochodowego, lub cenowego przedsiębiorstwom (najczęściej eksporterowi), lub producentowi wyrobów przeznaczonych na eksport.
Subsydium dzieli się na bezpośrednie (bezpośrednie wsparcie finansowe, przejęcie zobowiązań, odroczenie spłaty podatków itd.) lub pośrednie (ulgi i ułatwienia obniżające koszt wytworzenia danego wyrobu).
W krajach rozwiniętych subsydia eksportowe są popularną metodą pozbywania się nadwyżek artykułów rolnych, podtrzymywania dochodów rolników i rozwoju eksportu rolnego w warunkach ostrej konkurencji na rynku światowym.
Subsydia mogą być udzielane w formie:
· bezpośredniej, tj. w formie środków finansowych efektywnie wypłacanych eksporterowi (np. w formie dotacji wyrównującej różnicę między niższą ceną światową a wyższą ceną wewnętrzną towaru), lub
· pośredniej (np. finansowanie badań nad nowym produktem, ulgi podatkowe, udzielenie kredytów nie oprocentowanych lub według stopy oprocentowania niższej od obowiązującej). W praktyce, ze względu na zakaz WTO (Światowej Organizacji Handlu) dotyczący spierania eksportu przemysłowego subsydiami, są one stosowane w ukrytych formach, natomiast w odniesieniu do eksportu rolnego są stosowane w formie bezpośredniej.
Konsumenci w kraju importującym mogą z tego tytułu odnieść korzyść (jeśli pośrednicy nie podniosą ceny do poprzedniego poziomu). Tracą jednak producenci podobnego towaru w kraju importującym: tańszy import eliminuje część z nich z rynku.
Taka konkurencja jest uważana, za nieuczciwą, ponieważ nie wynika z działania mechanizmów rynkowych (np. poprawy wydajności eksportera), lecz ze sztucznego pobudzenia eksportu.
Producenci kraju importera, dotknięci subsydiowanym importem, mają prawo do przeciwdziałania jego niekorzystnym skutkom i domagania się ceł antysubwencyjnych.
Zadaniem tych ceł jest przywrócenie (wyrównanie) warunków konkurencji. Warunkiem zastosowania takich ceł jest przede wszystkim udowodnienie:
1 ) stosowania subsydiów przez partnera oraz
2) powstania szkody dla przemysłu krajowego, wyrządzonej przez takie subsydia.
22. Subsydia eksportowe bezpośrednie oraz subsydia pośrednie
Zadaniem subsydiów (subwencji) eksportowych jest pomoc w zwiększeniu sprzedaży za granicą przez poprawę konkurencyjności towarów krajowych na rynku zagranicznym.
Państwo godzi się na subsydiowanie prywatnego eksportu (dopłacając różnicy między wyższą ceną wyrobu krajowego a jego niższą ceną na światowym lub w innej formie) w celu np. pobudzania produkcji i eksportu technologicznie zaawansowanych gałęzi przemysłu, gdzie nakłady są bardzo wysokie, a efekt produkcyjny trudny z góry do przesądzenia (np. zachodnioeuropejski Airbus).
SUBSYDIA EKSPORTOWE – jest to świadczenie ze strony Państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą. Wyrażają się one w formie różnicy między wyższą ceną krajową towaru, a jego niższą ceną na rynku zagranicznym. W zakres tych subsydiów wchodzą m.in. premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez Państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.
Subsydiowanie umożliwia eksporterom obniżenie cen na rynku zagranicznym bez zmniejszania ich zysków.
Stosowanie subsydiów – powody:
· wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedaży na rynku wewnętrznym
· wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia
· w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego
stosowanie subsydiów posiada także skutki uboczne: subsydia nasilają inflację w kraju eksportującym, ograniczają zainteresowanie producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmieniają proporcje podziału PKB między różne grupy społeczne.
SUBSYDIA WPŁYWAJĄ NA CENY W SPOSÓB ODMINNY NIŻ CŁA. Subsydia prowadzą do potanienia na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez ten kraj. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy, w ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i wzrasta eksport. Tracą konsumenci, gdyż zwiększa się cena krajowa towaru x. Do strat wywołanych stosowaniem S zaliczamy pogorszenie terms of trade. Powoduje to dokonana w wyniku subwencji obniżka ceny towaru x na rynku międzynar.
Subsydia dopóty przynoszą krajowi 1 korzyści (wzrost eksp), dopóki kraj 2 nie wprowadzi ceł lub opłat wyrównawczych. Konsumenci z K2 będą tak długo korzystać z tańszego importu, jak długo pośrednicy nie wyrównają ceny subwencjonowanego towaru na tym rynku z poziomem sprzed subwencji.
SUBWENCJE BEZPOŚREDNIE – polegają na wypłacaniu eksporterom określ. premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Jest to forma najdłużej stosowana. Mogą one być udzielane w formie zwrotu eksporterowi różnicy, między wyższą ceną wew a niższą ceną światową, a także w formie wypłat na sfinansowanie badań rynków zagr, akwizycji, reklamy.
Cechą SB jest łatwa wykrywalność przez partnerów zagr, w konsekwencji czego Państwa import. mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych lub też innych narzędzi zagr. polit. ekonom.
SUBSYDIA POŚREDNIE – zostały stworzone po to, by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów. Są one stosowane w wielu formach, przy czym wraz z upływem czasu część z nich jest zaniechana, inne natomiast są wprowadzane do praktyki. Cecha SP jest przyjmowanie przez nie formy różnego typu ulg i ułatwień, obniżających koszty produkcji i ułatwiających eksport.
SP można podzielić na 3 grupy: ułatwienia fiskalne, ulgi kredytowe, korzyści eksporterów związane z finansowaniem przez Państwo wydatków o charakt. marketingowym.
Ułatwienia fiskalne – ulgi podatkowe udzielane przez Państwo przeds produkującym na eksport lub eksportującym. Mogą to być także: zwrot eksporterowi ceł.
Ulgi kredytowe – obniżki oproc kredytów udzielonych eksporterowi przez Państwo lub wydłużenie okresu ich karencji. Inna forma tej ulgi może być zapłacenie ze środków państwowych części oproc. kredytu. Państwo może udzielić eksporterowi gwarancji, gdy dostarcza on swoje wyroby odbiorcy zagranicznemu na kredyt.
Wydatki marketingowe – organizowanie i finansowanie przez rząd ośrodków handlowych, zajmujących się zbieraniem i rozpowszechnianiem inf dot możliwości zbytu za granicą towarów eksportowanych przez dany kraj.
Niekiedy stosowane są rozwiązania dodatkowe i są stosowane w sytuacjach specyficznych (np.: zamrożenie przez Państwo poziomu cen wew, ograniczenia dewizowe).
23. Dumping
Dumping jest to sprzedaż towarów eksportowanych za granicę po cenach niższych niż w kraju. Przesłankami jego stosowania może być: dążenie do opanowania nowych rynków lub utrzymania pozycji na dotychczasowych poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencji, zdobycie dodatkowych dewiz, zmniejszenie lub likwidacja nadwyżki podaży na rynku krajowym.
Dumping może być stosowany przez monopole, ewentualnie oligopole czasowo lub stale. Sprzyja mu protekcyjna polityka handlowa państwa. Wywołuje niekorzystne skutki: w kraju eksportera - konsumenci płacą wyższe ceny, pokrywając straty związane z niskimi cenami w eksporcie, w kraju importera - ograniczenie produkcji własnej wobec konkurencji tanich towarów importowanych. Po opanowaniu rynku eksporter podnosi ceny często do poziomu wyższego niż poprzednio.
Istnieje także dumping walutowy, polegający na świadomym zaniżaniu przez państwo kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych w celu zwiększenia konkurencyjności towarów własnych na rynkach międzynarodowych (ich ceny wyrażone w walutach obcych obniżają się) i zmniejszenia konkurencyjności towarów importowanych na własnym rynku (ich ceny wyrażone w walucie krajowej są wyższe). Prowadzi to do zwiększenia eksportu i ograniczenia importu, a zatem poprawy salda bilansu handlowego.
Istota dumpingu jest zbliżona do subsydiów: oba instrumenty oznaczają sprzedaż za granicę po cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku krajowym.
Różnica polega na tym, że dumping jest stosowany przez przedsiębiorstwa, subsydia zaś przez rząd.
W pewnych sytuacjach przedsiębiorstwo może się zdecydować na sprzedaż za granicą :
· po cenie niższej od ceny sprzedaży towaru na rynku krajowym (po uwzględnieniu kosztów transportu i ewentualnie innych kosztów) lub
· poniżej ceny sprzedaży na innych rynkach eksportowych w celu np. wejścia na rynek zagraniczny, utrzymania się na nim w okresie recesji lub pokonania konkurentów.
· W skrajnym przypadku przedsiębiorstwo może się zdecydować na sprzedaż poniżej kosztów produkcji.
Istotą dumpingu jest więc sprzedawanie takich samych produktów po różnych cenach.
Dumping jest kosztowny w kraju eksportującym i importującym.
Przedsiębiorstwo eksportujące, które sprzedaje po cenie dumpingowej za granicą, stara się zrekompensować swoje straty przez podniesienie cen na rynku wewnętrznym, jeśli oczywiście zajmuje dostatecznie silną pozycję. Tracą na tym konsumenci.
W kraju będącym importerem sprzedaż po cenach dumpingowych umożliwia konsumentom nabywanie tańszych produktów, ale godzi w interesy producentów krajowych.
Kraj dotknięty lub zagrożony skutkami dumpingu (podobnie jak subsydiów) ma prawo się bronić.
Jeśli dumping wywołuje szkodę lub jej groźbę dla rodzimych producentów, to kraj importujący ma prawo wyrównać warunki konkurencji i nałożyć cło antydumpingowe w wysokości tzw. marży dumpingu, tj. różnicy między wartością normalną, którą zazwyczaj jest cena sprzedaży danego towaru na rynku krajowym, a ceną dumpingową (ceną w eksporcie).
Obie sytuacje, tj. dumping i wywołana przez niego szkoda lub jej groźba, muszą być udowodnione.
W praktyce cła, zawyżone w stosunku do marży dumpingu, jak i samo postępowanie antydumpingowe (wyjaśniające, czy rzeczywiście miały miejsce dumping oraz szkoda lub jej groźba) często stają się dodatkową przeszkodą w handlu.
24. Pozataryfowe narzędzia polityki handlowej w wymianie zagranicznej
Są to inne niż cła i narzędzia parataryfowe bariery w handlu międzynarodowym, których funkcja jest bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich wolumenu. Są stosowane selektywnie i mają charakter dyskryminacyjny.
Tymi narzędziami są:
1. ograniczenia ilościowe
2. licencje importowe
3. dobrowolne ograniczenia eksportu
4. porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu
5. ograniczenia dewizowe
6. zakupy rządowe
Funkcję ochrony produkcji krajowej przejęły różnorodne przeszkody pozataryfowe i parataryfowe.
Środki pozataryfowe charakteryzują się większą niż cła swobodą użycia. Znaczna ich część (np. podatki, depozyty importowe) nie jest, formalnie biorąc, przedmiotem negocjacji międzynarod.
Instrumenty polityki handlowej najogólniej można podzielić na: środki parataryfowe i środki pozataryfowe.
Liczba tych środków jest bardzo duża, ponieważ zainteresowane kraje wprowadzają coraz to nowe bariery bardziej skuteczne od dotychczasowych i mniej przejrzyste.
25. Ograniczenia ilościowe w wymianie zagranicznej – na czym polegają
Przez pojęcie ograniczeń ilościowych rozumie się określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub innym okresie). Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczania przywozu należy zaliczyć: ochronę produkcji krajowej, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa. Rzadziej są stosowane ograniczenia ilościowe w eksporcie. W tym przypadku do głównych przyczyn zalicza się potrzebę przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, względy bezpieczeństwa, konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera. Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach: jako globalne (nazywane też sztywnymi) lub bilateralne (nazywane elastycznymi). Kontyngenty globalne są ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów ze wszystkich krajów lub pewnych części. W okresie obowiązywania nie ulegają one zmianie. Kontyngenty bilateralne są uzależnione od ustępstw partnera, z natury więc ulegają zmianie w czasie.
26. Dobrowolne ograniczenia eksportu VER
Odnoszą się one do sytuacji, w których eksporter – pod naciskiem importera – dobrowolnie ogranicza swój wywóz na rynek partnera.
Ograniczenia te są więc dobrowolne jedynie z nazwy, faktycznie zaś są ową wymuszane przez odbiorcę, pod groźbą zastosowania ostrzejszych form restrykcji handlowych.
Jedna z nich zakazywała stosowania ilościowych ograniczeń importu, poza sytuacjami wyjątkowymi, określonymi w GATT.
Importer nie mógł więc wykorzystać tego środka, jeśli nie chciał się narazić na krytykę ze strony partnerów handlowych i posunięcia odwetowe ze strony krajów bezpośrednio dotkniętych.
Natomiast VERs pozwalały Stanom Zjednoczonym, a później innym krajom, uzyskać zamierzony efekt (tj. ograniczenie importu) i jednocześnie utrzymać opinię kraju wspierającego zasady wolnego handlu i GATT.
Jeśli VERs działały skutecznie, to wywoływały skutki podobne jak kwoty importowe. Różnice w porównaniu z kontyngentami importowymi polegały przede wszystkim na tym, że:
· VERs były administrowane przez kraj eksportujący (porozumienia o VERs mogły być zawierane także bezpośrednio między firmami);
· były one z natury skierowane tylko przeciw niektórym zagranicznym, dostawcom, tym, którzy powodowali zakłócenia na rynku importer Miały więc charakter selektywny, dzięki czemu były zazwyczaj uważane za bardziej skuteczne narzędzia ograniczania wymiany tradycyjne kwoty. Te ostatnie, jeśli już były stosowane, to musiały mi charakter niedyskryminacyjny (zgodnie z zasada