W referacie przedstawię egzystencjalno-ontologiczną analizę przedmiotu wirtualnego. Wynikiem tej analizy jest twierdzenie, że sposób istnienia przedmiotów wirtualnych jest zasadniczo nowy w stosunku do sposobów istnienia wyróżnionych przez Romana Ingardena w Sporze o istnienie świata. Ontologia Ingardena jest najsubtelniejszą z wszystkich mi znanych ontologii, dlatego ją wybrałem jako punkt wyjścia swoich analiz.
Ingarden wyróżnił stopnie istnienia, od najsilniejszego, absolutnego sposobu istnienia, przez idealny, po realny, do najsłabszego sposobu istnienia, tzn. intencjonalnego. Skala sposobów istnienia nie jest dyskretna, jest raczej ciągła (każdy z wymienionych sposobów istnienia ma wiele podsposobów, co już tę skalę nieco zagęszcza) a sam Ingarden dopuszczał możliwość istnienia przedmiotów na inne sposoby, niż tylko te przez niego wyróżnione. Na pierwszy rzut oka przedmioty wirtualne to przedmioty intencjonalne, które naśladują przedmioty realne, tak też często – jawnie lub niejawnie – przyjmuje się w analizach ontologicznych przedmiotów wirtualnych.
Okazuje się jednak, że sposób istnienia w czasie przedmiotów wirtualnych jest silniejszy, niż przedmiotów intencjonalnych. W szczególności przedmioty wirtualne w swojej teraźniejszości zdolne są do efektywnej aktualności, do „działaniowości”, co zbliża je istotnie do przedmiotów realnych, a oddala od np. przedmiotów świata przedstawionego w dziele literackim. Ten specyficzny rodzaj czasowości przedmiotów wirtualnych sprawia, że złamane zostaje prawo postulowane przez Ingardena o tym, że aktualność jest koniecznie związana z bytową autonomią – przedmioty wirtualne są bowiem aktualne, pomimo tego, że są niesamoistne.
Specyficzna czasowość noszona przez przedmioty wirtualne ma dalsze konsekwencje, okazuje się bowiem, że sposób istnienia przedmiotu wirtualnego jest zawieszony co najmniej pomiędzy istnieniem realnym a intencjonalnym, (choć także, jak wykażę pomiędzy istnieniem idealnym) będąc częściowo realnym, a częściowo intencjonalnym, ciągle przy zachowaniu swojej tożsamości, co przeczy prawu o radykalnej nieprzemienności sposobu istnienia, tzn. prawu o bezwzględnym zachowaniu sposobu istnienia przy zachowaniu tożsamości.