LECTORIUM
CALCULEMUS
|
|
Problemy Cywilizacji Globalnej
2002 / 2003
Stara rycina przedstawia dżentelmenów ze świata
finansów z drugiej połowy wieku XIX. Od tego okresu datujemy pierwszą falę
globalizacji, której napędem była liberalizacja handlu oraz nowe techniki
transportu (kolej, statki parowe) i łączności (telegraf). Komunikat o trybie zaliczania wykładów.
Wzorcem techniczno-redakcyjnym, jak nadawać tekstowi strukturę, wyróżniać
słowa kluczowe, cytować, jak robić przypisy, bibliografię itp. jest tekst
pt. "O miejscu socjologii wśród nauk i metodach
uzasadniania praw społecznych" (rozdział z podręcznika metodologii nauk
społecznych) dostępny pod adresem:
www.calculemus.org/lect/L-I-MNS/08/lim08.pdf
1. Teksty proponowane do streszczenia analitycznego
1.1. Dwa udostępnione niżej teksty są szczególnie zalecane jako mające za przedmiot główne problemy cywilizacji w skali globalnej. Pierwszy omawia kryzysy ekonomiczne mające źródło w wadach ustrojowych i braku umiejętności myślenia ekonomicznego, drugi dotyczy konfliktu cywilizacji liberalnej i demokratycznej z ideologiami totalitarnymi.
Jeden z najwybitniejszych publicystów ekonomicznych (laureat nagrody Kisiela 2002) przedstawia typowy scenariusz kryzysu gospodarczego oraz środki zaradcze czerpane z doświadczeń międzynarodowych instytucji finansowych.
Holenderski dziennikarz i izraelski filozof kreślą szerokie tło porównawcze konfliktu między totalitaryzmem i demokracją liberalną, uwzględniając różne wersje totalitaryzmu -- japońską, nazistowską, stalinowską -- żeby na tym tle głębiej zrozumieć fundamentalizm i fanatyzm islamski.
1.2. Praca zaliczeniowa dotycząca któregoś z powyższych tekstów ma być streszczeniem analitycznym. Polega to na następujacych czynnościach. (A) Formułuje się główny problemu danego tekstu, odpowiedź na ten problem i argumenty za tą odpowiedzią. (B) Gdy główny problem wyznacza kolejne (wynikające zeń) zagadnienia, analizuje się strukturę tekstu przez wyróżnienie jego części, określenie problemu podejmowanego w każdej z części i pokazanie drzewa problemowego, to znaczy: jak główny problem rozgałęzia się na pod-problemy, te na pod-pod-problemy itd. Odpowiedzi uzyskane na pytania z głębszego poziomu takiego drzewa służą jako przesłanki do odpowiedzi na pytania z wyższych poziomów, aż do rozwiązania problemu głównego (z wierzchołka drzewa). Wskazane jest stosowanie przejrzystej numeracji wyodrębnionych w ten sposób składników tekstu.
Nie zawsze analizowany tekst da się przedstawić w postaci tak spójnego drzewa problemowego. Trzeba jednak struktury takiej poszukiwać, a jeśliby się wykryło jej brak, odnotować to jako jeden z wyników analizy.
Pełniejsze omówienie tego rodzaju postępowania daje książka W.Marciszewskiego pt. Metody analizy tekstu naukowego, PWN, Warszawa 1977, 1981 (2 wyd.).
2. Tekst proponowany do analizy porównawczej
2.1. Zadaniem wymagającym od autora więcej pracy jest analiza porównawcza. Polega ona na porównaniu dwóch lub więcej poglądów, teorii, pojęć, idei itp. (przez ideę rozumie się tu pojęcie zawierające w sobie jakiś pomysł lub projekt). Porówanie takie przynosi w wyniku stwierdzenie różnic i podobieństw, wskazanie na powody i konsekwencje jednych i drugich itd.
Proponuje się tego rodzaju analizę na temat: "Floriana Znanieckiego idea cywilizacji wszechludzkiej w konfrontacji ze współczesną ideą cywilizacji globalnej". Potrzebną do porównań wiedzę o cywilizacji globalnej należy czerpać z wykładów i lektur, a minimum niezbędnej tu wiedzy o poglądach Floriana Znanieckiego (1882-1958) znajdzie się w Części pierwszej jego książki Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości (1934, nowe wydanie Warszawa 2001, Wydawnictwo Naukowe PWN).
Podjęcie powyższego tematu daje sposobność do zapoznania się z myślą Znanieckiego, światowej miary klasyka socjologii. Tego rodzaju wiedza socjologiczna stanowi w naszych czasach ważny składnik kompetencji intelektualnych pracownika administracji. Temat ten może też być przygotowaniem do pracy licencjackiej na seminarium z socjologii (w roku 2003/2004).
2.2. Główny problem, ujęty w sformułowaniu tematu terminem "konfrontacja", bierze się stąd, że Znaniecki swą ideą "cywilizacji wszechludzkiej" wyprzedził o pół wieku dzisiejsze pojęcie cywilizacji globalnej. Nie mógł jednak mieć w roku 1934 tej wiedzy o faktach historycznych (jak druga wojna światowa), odkryciach i wynalazkach (energia atomowa, komputer, inżynieria genetyczna itd.), procesach społecznych (koniec kolonializmu, upadek komunizmu etc.), którą my dzisiaj dysponujemy w rozważaniach o cywilizacji globalnej.
Z tej konfrontacji dwóch stanów świadomości powstaje pytanie, czy mimo takich ograniczeń wiedzy potrafił Znaniecki trafnie przewidzieć trend cywilizacyjny. Jeśli tak, to czemu to zawdzięczał? Czy może właściwie przez siebie dostrzeżonym prawom socjologicznym - tak ogólnym, że nie tracą ważności w bardzo odmiennych warunkach? A tam, gdzie się mylił, to jakie korekty wnosi nasza obecna wiedza?
Wynikiem pracy myślowej mogą być nie tylko rozwiązania postawionych problemów, lecz także nowe problemy do rozwiązania, które bez owej pracy nie zaistniałyby w naszej świadomości. Jakie nowe problemy powstają z podjętej konfrontacji myśli Znanieckiego z wiedzą współczesną? Ich odkrycie byłoby szczególnie ważnym owocem podjętej analizy.
Raport Banku Światowego 2001. - pomoc do części wykładów
ekonomiczno-politycznej.
Wejdź na
stronę główną Raportu
(econ.worldbank.org/prr/globalization/text-2857/),
a następnie skorzystaj z odsyłacza do "Chapter 1" pt. The New Wave of
Globalization and Its Economic Effects - Obecna fala globalizacji i jej
konsekwencje ekonomiczne.
Instrukcja czytania wykresu z pierwszej strony w/w Raportu.
Wykres ten streszcza główne tezy dokumentu, będzie więc
szczególnie pomocny dla słuchaczy zbyt słabo znających angielski, żeby
korzystać z dalszej części tekstu (stąd apel o obecność na wykładach w
maju, kiedy dokument ten będzie komentowany). Ze względu na nich podaje
się niżej komentarz do wykresu po polsku.
Słupki obrazują imigrację do USA w kolejnych dekadach (wg
osi czasu na dole) liczoną w milionach osób; liczbę tę należy odczytywać ze
skali po prawej stronie. Np.\ w dekadzie poprzedzającej rok 2000 było to
między 6 i 8 milionów. Szare prostokąty wskazują na przedziały czasowe
pierwszej i drugiej fali globalizacji.
Linia czerwona oddaje wskaźnik, którym jest stosunek
wielkości handlu międzynarodowego (eksportu) do światowego PKB, tj. sumy PKB
(Produktów Krajowych Brutto) wszystkich państw świata. Ułamek ten jest tym
większy (przy tym samym PKB w mianowniku), im większy jest udział eksportu w
wytwarzaniu PKB.
Linia czarna oddaje wskaźnik, którym jest stosunek
wielkości napływu kapitału zagranicznego (lokowanego w poszczególnych
krajach) do zsumowanego PKB krajów rozwijających się (przykładem - "tygrysy
azjatyckie"). Ograniczenie do tej grupy ma na celu określenie, na ile
globalizacja przyspiesza rozwój krajów mniej gospodarczo zaawansowanych
(jakmi były obecne "tygrysy"). Im większy jest w danym okresie napływ do
nich kapitału z zewnątrz, tym większe są impulsy rozwojowe płynące ze
swobody przepływu kapitału, Jest to jedna z trzech wolności stanowiących
czynniki wszelkiej integracji gospodarczej, w tym globalnej: swobodne
przepływy ludzi, towarów i usług, kapitału (migration, trade, and
capital flows). Wszystkie te czynnniki dopiero po roku 1870 przybrały
skalę globalną.
Artykuł Dlaczego cywilizacja liberalna zmierza w kierunku globalności (W. Marciszewski, "Przegląd Filozoficzny" 2001 nr 3) - pomoc do części wykładów filozoficzno-metodologicznej.
Pojęcie cywilizacji, zdaniem jednych (jak autor artykułu), wiąże się silnie z pojęciem ludzkiej rozumności; zdaniem innych (np. S.Huntingtona) - ze zjawiskiem religii, a więc tak czy inaczej znajduje się w kręgu wielkich zagadnień filozoficznych, W rozważaniach nad naturą i perspektywami cywilizacji popełnia się czasem błędy metodologiczne, jak brak konkretyzacji empirycznej pojęć wysoce abstrakcyjnych. Sprawy te podejmuje wskazany tekst, przewidziany do krótkiego wyłożenia w czerwcu.
Spis innych tematów wykładowych wchodzących w zakres egzaminu