LECTORIUM CALCULEMUS

WITOLD MARCISZEWSKI

Problemy Cywilizacji Globalnej

---

2001 / 2002

Pytania egzaminacyjne, z odpowiedziami.

I. Dlaczego cywilizacja liberalna
zmierza w kierunku globalności.

Spis treści

• Zadanie tego rozdziału: przez krytyczną analizę teorii konfliktu cywilizacji
  do określenia trendów rozwojowych cywilizacji globalnej.
• 1. Wprowadzenie metodologiczne do analizy pojęcia cywilizacji.
  • 1.1. Operacjonalizacja pojęć -- środek przeciw niejasności.
  • 1.2. Jak teoria buduje się na doświadczeniu, a doświadczenie na teorii.
  • 1.3. Jak operacjonalizować stosunkowo proste pojęcia społeczne.
• 2. Jak operacjonalizować pojęcie cywilizacji.
  • 2.1. Jak się dostrzega potrzebę operacjonalizacji, czytając Toynbee'go i Huntingtona.
  • 2.2. Strategia badawcza: zacznijmy od czegoś, co niewątpliwie jest cywilizacją.
  • 2.3. Propozycja operacyjnej konkretyzacji pojęcia cywilizacji.
• 3. Cywilizacja liberalna i antyliberalna. Udział Zachodu w powstawaniu jednej i drugiej.
  • 3.1. O tym, że cywilizacja zachodnia jest w swej genezie nie tylko zachodnia.
  • 3.2. O tym, że cywilizacja liberalna jest przeznaczeniem nie tylko dla Zachodu.
  • 3.3. Jak rozpoznać, co jest cywilizacją i jak spełnia to kryterium lista Huntingtona.
  • 3.4. O zwycięskim starciu w Europie cywilizacji liberalnej z jej przeciwnikami.
  Punkty 1-3 są omówione w tekście (plik "seria1.pdf") do którego kieruje, jako odsyłacz hipertekstowy, tytuł części I (zob. wyżej). Punkt 4, który był przedmiotem pierwszego z wygłoszonych wykładów, nie ma odpowiednika w tekście pisanym.

• 4. Cywilizacja globalna w panoramie ewolucji cywilizacyjnej.
  • 4.1. Epoka rolniczo-rzemieślnicza. Środki produkcji - narzędzia ręczne i obrabiarki - do przetwarzania materii.
  • 4.2. Epoka przemysłowa ("wiek pary i elektryczności"). Jako środki produkcji dochodzą silniki - do przetwarzania energii.
  • 4.3. Epoka informatyczna. Jako środki produkcji dochodzą komputery - do przetwarzania informacji.
  • 4.4. Z historii informatyki: pierwsze arytmometry w XVII wieku. Pionierzy informatyki w wieku XX w USA, Wielkiej Brytanii i Niemczech.
  • 4.5. Elektroniczne przetwarzanie informacji jako istotny czynnik trzeciej fali globalizacji. Związane z tym odróżnienie globalizacji od internacjonalizacji (por.niżej, pozycja 5 w Literaturze uzupełniającej).

---

II. Ekonomiczne czynniki globalizacji.

Spis treści

• 1. Wcześniejsze fale globalizacji i ich odpływy.
  • 1.1. Pierwsza fala globalizacji 1870-1914.
  • 1.2. Odwrót w kierunku nacjonalizmów 1914-45.
  • 1.3. Druga fala globalizacji 1945-80.
• 2. Nowa fala globalizacji - po 1980.
  • 2.1. Zmiany w strukturze handlu, sukces nowych uczestników globalizacji (spośród krajów rozwijających się).
  • 2.2. Marginalizacja krajów ubogich, nie doświadczających sukcesu nowych uczestników globalizacji.
  • 2.3. Przegląd teorii zmierzających do wyjaśnienia marginalizacji.
• 3. Korzyści z globalizacji odnoszone przez jej nowszych uczestników.
  • 3.1. Międzynarodowe przepływy kapitału w kierunku krajów rozwijających się.
  • 3.2. Wpływ trzeciej fali globalizacji na podział dochodów; zmniejszenie ubóstwa w krajach uczestniczących w globalizacji.
• 4. Bariery na drodze globalizacji i ich pokonywanie.
  • 4.1. Etatyzacja i przeregulowanie gospodarki; stąd, aktualne tendencje do denacjonalizacji i deregulacji.
  • 4.2. Rozwój mediów elektronicznych na jednolitej platformie cyfrowej jako przypadek wymuszania deregulacji przez rozwój techniki (przykłady z USA i UE).
  • 4.3. Zapory ideologiczne: antyglobalizm, antyliberalizm, postsocjalizm, postmodernizm. Potrzeba wiedzy ekonomicznej i logiczno-metodologicznej do ich przezwyciężenia.

Literatura zalecana

Globalizacja: mechanizmy i wyzwania. Praca zbiorowa pod red. Barbary Liberskiej, Polskie Tow.Ekonomiczne, Warszawa 2002.

Dokumenty Banku Światowego, Document Sections, Chapter 1 pt."The New Wave of Globalization and Its Economic Effects". W tym dokumencie są omówione tematy 1-3 z części II powyższego konspektu. Znajdź stronę: econ.worldbank.org/prr/globalization/text-2857/
a następnie skorzystaj z odsyłacza "Chapter 1".

World Development Report 2002/2003.

Zaliczenie. Do zaliczenia niniejszych wykładów, oprócz zdania egzaminu końcowego (jego formą minimalną, na "3", jest przedstawienie i skomentowanie własnych notatek z wykładu) wymagane jest napisanie pracy semestralnej (orientacyjnie, 3-5 stron wydruku komputerowego). Praca polega na streszczeniu wybranego samodzielnie tekstu, mianowicie artykułu lub rozdziału książki objętości 10-20 stron, o tematyce dotyczącej globalizacji, oraz dołączeniu listy terminów kluczowych (3-10 terminów). Zalecane są do takiego opracowania teksty, do których kierują znajdujące się niżej odsyłacze hipertekstowe. Streszczenie tekstu polskiego może być ocenione maksymalnie na "4".

Warunkiem koniecznym uzyskania oceny na "5" jest jedno z dwojga: bądź (1) streszczenie tekstu angielskiego według w/w warunków, bądź (2) napisanie pracy na podstawie większej liczby tekstów (mogą wtedy być same polskie) na temat wybrany samodzielnie przez studenta i uzgodniony z wykładowcą (do 8 kwietnia powstało 10 dobrych prac tego rodzaju). Te warunki oceny ma "5" są niezbędne do spełnienia, nie będąc jeszcze wystarczające; ponadto, praca powinna mieć umiejętnie postawiony i poprawnie rozwiązany problem oraz odpowiadać zasadom pisania tekstu naukowego (przejrzysta struktura tekstu, przekonująca argumentacja, podanie wykorzystanej literatury itp.)

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
OSIĄGALNA PRZEZ ODSYŁACZE HIPERTEKSTOWE

1. Definicje globalizacji i globalizmu. Przegląd problematyki, w szczególności ekonomicznej.
Tekst pt. Globalization. Źródło: International Labour Organization.
www.itcilo.it/english/actrav/telearn/global/ilo/globe/new_page.htm
Z tego tekstu zostały wyodrębnione w osobnych plikach fragment podający definicję globalizacji oraz jego przekład na polski.

2. Ryszard Kapuściński: Kultura narodowa w erze globalizacji.
Przemówienie na Kongresie Kultury Polskiej, grudzień 2000.
Materiał na prawach linku do URL: www.pai.pl/kkp/kapuscinski.htm